Múa trống xuất hiện trong đời
sống văn hóa của người dân xã Khánh Tiên từ những năm 1960, do cố nghệ nhân dân
gian Phạm Ngọc Sinh - một người con của quê hương sáng tạo nên, lấy cảm hứng
từ niềm vui của người nông dân mừng ngày hội mùa.
Thuở ấy, các loại hình giải trí để bà con lựa chọn sau
một ngày lao động vất vả còn ít lắm. Bởi thế, nên mỗi dịp làng tổ chức hội múa
trống thì bà con đủ mọi thành phần, lứa tuổi đều háo hức tham gia. Bọn trẻ con
thì hân hoan từ buổi chiều, chập tối chúng cố hoàn thành thật nhanh phần việc
nhà và làm nốt vài bài tập cô giáo giao để cùng cha mẹ đi xem múa trống. Các cụ
cao tuổi thì áo the, khăn xếp thật chỉnh tề.
Trước khi đội múa trống bắt đầu biểu diễn, các cụ thay
mặt cho bà con trong làng, xã thành kính thắp nén tâm nhang vào Đình làng
để lễ, tạ ơn đức vua Triệu Việt Vương đã ban cho dân làng được ấm no, an
bình. "Lần nào làng mở hội múa trống, các cụ cao niên cũng ăn mặc chỉnh tề
như thế, bởi với các cụ thì chiếc trống gần gũi, thân quen nhưng cũng rất linh
thiêng tựa bảo vật của quê hương".
Có nhiều dịp để làng mở hội múa
trống, song dịp múa trống vào tháng 9 âm lịch, đó là thời điểm vừa thu hoạch
xong lúa mùa là ấn tượng nhất. Dưới ánh trăng vằng vặc như dát bạc, người dân
mọi lứa tuổi tập trung ra sân đình làng để xem múa trống. Sau tuần hương của
các cụ cao tuổi, đội múa bắt đầu biểu diễn. Tiếng trống khi khoan thai, khi dồn
dập, quyết liệt. Mùi thơm của rơm nếp mới quện cùng cái mùi ngai ngái, lành
lạnh của tiết trời cuối thu… tạo nên một cảm xúc chẳng thể nào quên với ông Sơn
và nhiều người dân Khánh Tiên
Với sức sống bền bỉ, ban đầu, múa
trống chỉ xuất hiện trong dịp lễ hội của làng quê Khánh Tiên, sau này khi mọi
người đã truyền dạy và luyện tập cho nhau theo lối truyền khẩu thì dần dần múa
trống trở thành hình thức sinh hoạt của cả cộng đồng được người dân rất yêu
thích
Cũng có những giai đoạn, điệu múa
trống bị lãng quên và ít người “tha thiết” với nó. Nhưng là người con quê
hương, lại được trực tiếp học hỏi từ chính người đã sáng tạo ra nó, nên từ
những năm 1980, ông Nguyễn Văn Sơn quyết tâm khôi phục, bảo tồn và phát triển
môn nghệ thuật dân gian độc đáo này. Từ đó, các điệu múa trống dân gian được
ông Sơn và những người dân Khánh Tiên khôi phục, phát triển và gắn liền với sự
phát triển của một làng quê anh hùng. Có những điệu múa đã tồn tại hàng trăm
năm, có những điệu múa mới được hình thành, nhưng tất cả đều được sáng tác và
biểu diễn phù hợp với đời sống của người dân thôn quê, trong mỗi xóm làng bình
yên, dân dã, phản ánh rõ nét suy nghĩ, tâm hồn, ý nguyện về cuộc sống của người
lao động.
Theo ông Nguyễn Văn Sơn,
khác với cách đánh trống thông thường, ở Khánh Tiên, tiếng trống được hòa quyện
cùng với những điệu múa dân dã, uyển chuyển, nhịp nhàng, theo chân của những
người biểu diễn nó. Thường thì, đội hình múa trống gồm 12 người, trong đó có 1
trống cái, 4 trống con, 2 nạo bạt, 2 mõ, 1 chiêng, 1 đạo diễn và 1 người chỉ
huy trống con ngoài sân khấu. Trong đó, người múa trống cái có vai trò quan
trọng, đòi hỏi sự khéo léo, kiên trì và cả sức khỏe dẻo dai để có thể có những
động tác diễn xuất phù hợp, hài hòa, kết hợp cùng toàn đội múa trống, tạo nên
những màn múa tập thể thuần thục, đẹp mắt.
Hiện nay, xã Khánh Tiên đã hình
thành và duy trì được 1 câu lạc bộ múa trống, với trên 20 thành viên thường
xuyên tham gia luyện tập và biểu diễn. Bên cạnh đó còn có 1 đội múa trống của
xóm 1. Hàng năm, các đội múa trống của Khánh Tiên liên tục được mời biểu diễn
tại các hội nghị, liên hoan, hội diễn, trong các chương trình nghệ thuật quần
chúng... của xã, của huyện, của tỉnh và giao lưu với các câu lạc bộ nghệ thuật
khác. Đặc biệt, múa trống Khánh Tiên là bộ môn nghệ thuật dân gian không thể
thiếu trong lễ hội Hoa Lư hàng năm, như một nét riêng mang đến và tạo cho lễ
hội sự phong phú, đa dạng, sôi nổi của một loại hình nghệ thuật dân gian truyền
thống của cha ông được bảo tồn, gìn giữ thành công. Múa trống Khánh Tiên từng
đoạt Huy chương Vàng tại Hội diễn cấp tỉnh năm 1998 và 2013; tham dự chương
trình Hội diễn nghệ thuật quần chúng khu vực Đồng bằng sông Hồng... Năm 2006,
môn nghệ thuật múa trống Khánh Tiên được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tiến
hành chương trình sưu tầm, nhằm bảo tồn nét đẹp văn hóa dân gian truyền thống
các vùng quê. Mới đây nhất vào tháng 11 năm 2022 CLB múa trống Khánh Tiên đã
vinh dự được tham gia biểu diễn tại Festival về miền di sản và được Ban tổ chức
cấp giấy chứng nhận.
Bản thân ông Nguyễn Văn Sơn, với
những nỗ lực, cố gắng và những đóng góp của mình trong việc khôi phục, bảo tồn
và phát huy môn nghệ thuật múa trống, góp phần gìn giữ nét đẹp văn hóa dân gian
truyền thống, năm 2018, ông được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tặng
Bằng khen vì thành tích xuất sắc trong xây dựng đời sống văn hóa cơ sở; được Sở
Văn hóa và Thể thao, UBND huyện Yên Khánh... tặng giấy khen về những thành tích
trong thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về xây dựng và phát triển
nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; có thành tích tiêu biểu
trong việc bảo tồn nghệ thuật múa trống dân gian...
Điều đáng nói là trong quá trình
gìn giữ và phát triển nét đẹp múa trống truyền thống của quê hương, ông Sơn và
những thành viên trong các đội múa trống luôn nhận được sự quan tâm, tạo điều
kiện của cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương xã Khánh Tiên, phòng Văn hóa thông
tin để duy trì, phát triển câu lạc bộ cũng như đầu tư về trang phục, phương
tiện, nguồn kinh phí tập luyện, biểu diễn... Với mục đích để bộ môn nghệ thuật
độc đáo ngày càng phát triển và được đông đảo khán giải trong và ngoài nước
thưởng thức tiếp tục góp phần gìn giữ và phát huy những giá trị di sản văn hóa
phi vật thể của nhân loại đồng thời góp
phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của người dân.